اراک یکی از پهناورترین شهرهای کشور ایران و مرکز استان مرکزی است. اراک را پایتخت صنعتی ایران می‌نامند چراکه بسیاری از صنایع مادر کشور در این شهر فعالیت می‌کنند و یکی از 4 قطب صنعتی ایران محسوب می‌شود. اراک با حدود ۵۰۰ هزار نفر جمعیت، چهاردهمین شهر پرجمعیت کشور است. تاریخ تاسیس اراک به دوران قاجار بازمی‌گردد و کمی بیش از 200 سال قدمت دارد. اما برخلاف قدمت کوتاهی که دارد، جاهای دیدنی اراک از نظر تاریخی و طبیعی، کم نیستند.
اراک در گذشته منطقه‌ای بین همدان، ری و اصفهان بود و عراق نامیده می‌شد. اما بعدها برای مشخص کردن تفاوت آن با کشور عراق، عراق عجم نام گرفت و طی زمان تلفظ این نام به اراک تغییر کرد. قبل از تاسیس رسمی این شهر، در نزدیکی روستای کرهرود، قلعه‌ای نظامی به نام «سلطان آباد» قرار داشت، به همین دلیل در یک بازه زمانی به منطقه اراک، سلطان آباد نیز گفته می‌شد. در سال 1316 نام سلطان آباد به اراک تغییر کرد. بانی شهر اراک، یوسف خان گرجی بود و گفته می‌شود که این شهر را در طی چند سال و با هزینه ی 200 هزار تومان ساخت.
اراک اکنون مرکز استان مرکزی است و با وجود دیدنی‌های طبیعی و تاریخی، صنایع دستی، آب و هوای کوهستانی با تابستان‌های معتدل و مطلوب، می‌تواند گزینه مناسبی برای سفر و بازدید در نظر گرفته شود. از لحاظ گردشگری، قدمت بیشتر بناهای تاریخی اراک به دوران قاجار باز می‌گردد. مهم‌ترین صنایع دستی اراک، فرش است که از گذشته اهمیت فراوانی داشته و رقیب قالی کرمان بوده است. در این مقاله همراه ما باشید تا جاهای دیدنی اراک را با هم بررسی کنیم.
غار سفید خانی (عین هو)
غار سفیدخانی یکی از جاذبه های طبیعی اراک است که در ۱۸ کیلومتری آن شهر و در کوهی به نام سفیدخانی قرار دارد. چشمه‌های گوناگونی در دامنه این کوه قرار دارد. همچنین در دهانه غار، پدیده‌ای طبیعی به نام دودکش جن وجود دارد که به جذابیت‌های آن افزوده است.
تالاب میقان
در قلب بیابان تالابی با وسعت ۲۵ هزار هکتار به نام تالاب میقان وجود دارد. تالاب میقان علاوه بر تامین آب یک شهر بیابانی، به پاک بودن هوای شهر نیز کمک می‌کند. اگر در طول سال به مقدار کافی باران بیاید پرآب می شود، اما در سال‌های کم بارش خشک شده و حالت کویری دارد. زمین‌های باتلاقی آن منبع بزرگی از سولفات سدیم هستند که باعث شده است کارخانه‌های املاح معدنی، به استخراج مواد معدنی از این تالاب بپردازند. اگر از دوست‌داران طبیعت هستید بازدید از تالاب را فراموش نکنید، چرا که گونه‌های مختلف و نادری از گیاهان، پرندگان و پستانداران در اطراف آن یافت می شوند.
بازار اراک
مجموعه بازار اراک جز اولین مکان‌هایی بود که در اراک ساخته شد. این مجموعه علاوه بر بازار، شامل مسجد، مدرسه، حمام، سقاخانه، و آب انبار بود که در حال حاضر تنها مسجد و سقاخانه از میان این بناها باقی مانده‌اند. قدمت بازار اراک به دوره فتحعلی شاه قاجار بازمی‌گردد و در طراحی آن به این نکته توجه شده بود که از هر سمت به دروازه‌های اصلی شهر وصل شود. این مجموعه که به آن «بازار سرپوشیده» هم گفته می‌شود، یکی از جالب‌ترین جاهای دیدنی اراک است و از مراکز خرید پررونق و مهم این شهر به شمار می‌رود.
روستای تاریخی انجدان
انجدان، روستایی تاریخی و کهن در نزدیکی شهرستان اراک است که می‌توان آن را به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری اراک و اطراف آن معرفی کرد. این روستا در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد و می‌توان در پیرامون آن، کوه چشمه، کوه برف شاه و غارهای متعددی را مشاهده کرد. علت نام‌گذاری این روستا به «انجدان»، وجود گیاهی در اطراف این روستا است که به انگدان شهرت دارد و از آن انگرود یا آنغوزه به‌دست می‌آید. اگر از دیدن مناطق روستایی و طبیعی لذت می‌برید، بازدید از انجدان که از جاذبه های طبیعی استان مرکزی است، غافل نشوید.
منطقه حفاظت‌شده هفتاد قله
یکی دیگر از جاهای دیدنی اراک منطقه حفاظت‌شده هفتاد قله است که در 25 کیلومتری اراک قرار گرفته و حدود 97 هزار هکتار وسعت دارد. چشم‌انداز شگفت‌انگیز و زیبا، تنوع گونه‌های گیاهی و وجود انواع مختلف جانوری از جمله پرندگان، خزندگان و پستانداران این منطقه را به موزه‌ای طبیعی تبدیل کرده است که در رده برترین جاذبه های طبیعی اراک قرار می‌گیرد.
چشمه چپقلی
این چشمه در بالای دره‌ای زیبا قرار دارد که پس از رسیدن به بالای دره و در کنار چشمه، پدیدار می‌شود. آب و هوای تمیز و خنک و چشمه با آبی بسیار خنک و گوارا که به گفته افراد محلی خاصیت درمانی نیز دارد، باعث جذب عده‌ای از علاقه‌مندان به طبیعت شده است که معمولاً پس از استفاده از آب چشمه، مقداری از آن را با خود می‌برند.
حمام تاریخی چهار فصل
ساختمان حمام چهار فصل را می‌توان به‌عنوان یکی از زیباترین جاهای دیدنی اراک و چشم‌نوازترین آثار معماری دوره قاجار نام برد. این بنا متعلق به دوران سلطنت احمد شاه قاجار است. نام چهارفصل برگرفته از تابلوهای کاشی‌کاری‌شده در چهار جهت حمام است. این کاشی‌ها چهار فصل سال را به تصویر کشیده‌اند.
مساحت این حمام حدوداً 1600 متر مربع است و شامل چهار بخش زنانه، مردانه، خصوصی و بخش مربوط به اقلیت‌های مذهبی می‌شود. این حمام بزرگترین حمام ایران است و در حال حاضر بخشی از آن تبدیل به موزه‌ای شده است که اشیای به‌دست‌آمده از دوران مختلف تاریخی در آن نگه‌داری می‌شود. بنابراین با بازدید از این حمام که از جاذبه های گردشگری تاریخی اراک است، یک تیر و دو نشان می‌زنید.
ارگ حکومتی اراک (برج شیشه)
تاریخ ساخت این ساختمان به زمان سلطنت فتحعلی شاه بازمی‌گردد. این ارگ با هدف استفاده به‌عنوان مرکز حکومتی و سکونت حاکم شهر در آن، بنا شد. این ارگ به علت داشتن کاشی‌کاری‌های معلق با طرح لوزی، هنگام تابش نور خورشید به‌طور خیره‌کننده‌ای می‌درخشید. درخشش بسیار این ساختمان باعث شده بود که به آن لقب برج شیشه بدهند. ناصرالدین شاه ارگ حکومتی را برای اقامت خود در سال 1309 انتخاب کرد.
متاسفانه بسیاری از قسمت‌های ارگ حکومتی در سال 1361 تخریب شد و تنها قسمتی از آن به نام خانه سپهدار باقی مانده است. امروزه نماد کوچکی را به‌عنوان یادبود این برج ساخته‌اند و در میدان سردار شهر نصب کرده‌اند. با این وجود، بقایای ساختمان هنوز هم از نظر تاریخی دارای ارزش است و جزو جاهای دیدنی اراک محسوب می‌شود.
مقبره شاه غریب
در روستای انجدان در نزدیکی اراک، مقبره‌ای متعلق به میرزا عباس ابن عبدالسلام وجود دارد که در بین مردم اراک به شاه غریب شهرت دارد. این مقبره تاریخی، از بناهای قرن ششم هجری است و گفته می‌شود که متعلق به پیشوایان فرقه اسماعیلیه است. این مقبره امروزه یکی از جاذبه های گردشگری اراک محسوب می‌شود.
کلیسای مسروپ مقدس اراک
این کلیسای تاریخی به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسمی رسیده است. کلیسای مسروپ مقدس در سال 1914 میلادی با سرمایه‌گذاری ارامنه اراک ساخته شده است. سقف کلیسا بر روی چهار ستون که توسط قوس‌هایی به یکدیگر و به دیوارهای جانبی وصل شده اند تکیه دارد. کلیسای مسروپ مقدس یکی از قدیمی ترین جاهای دیدنی اراک است و مکان مناسبی برای دوست‌داران مکان‌های تاریخی است.
امامزاده ابراهیم
در 45 کیلومتری اراک و در روستای مشهدالکوبه، امام‌زاده‌ای قرار دارد که در بین مردم محلی از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار است و امامزاده ابراهیم نام دارد. این عمارت مطهر، بر اساس کتیبه‌ای که در آن قرار دارد، در اوایل قرن 12 هجری ساخته شده است و معماری زیبا و نفیسی دارد. اهالی روستا معتقدند که سه مرد و یک زن از نوادگان امام کاظم (ع) در این مقبره دفن شده‌اند.
روستای هزاوه
روستای تاریخی هزاوه در 18 کیلومتری اراک قرار دارد. مورخان قدمت روستا را قرن پنجم هجری تخمین می‌زنند. مقبره‌ای به نام شاه احمد در این روستا قرار دارد که آن را مربوط به دوره ایلخانان می‌دانند و گفته می‌شود در زمان صفویان بازسازی شده و به شکل امروزی در آمده است. بافت روستای هزاوه به خاطر کوهپایه بودن، شکلی پلکانی دارد و از چوب، سنگ و گل ساخته شده است.
روستای هزاوه زادگاه افراد مشهوری در تاریخ است که می‌توان به نام‌هایی چون امیرکبیر، میرزا بزرگ قائم مقام و… اشاره کرد. هزاوه از نظر تاریخی و طبیعی در رده ارزشمندترین جاهای دیدنی اراک و حومه آن قرار می‌گیرد.
مدرسه و مسجد سپهداری
یکی از جاذبه های تاریخی و مذهبی اراک، مدرسه و مسجد سپهداری است که در دوران فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است و در نزدیکی بازار اراک قرار دارد. این مدرسه که به مدرسه علمیه سپهداری نیز مشهور است، نخستین مرکز علوم دینی در اراک است که به دستور یوسف خان گرجی و بر اساس سبک معماری دوران صفویه ساخته شد. این بنا توسط آیت‌الله حائری یزدی گسترش یافت و به یکی از بزرگ ترین مدارس علمیه کشور تبدیل شد.
کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی، کاروانسرایی قدیمی است و در روستای کاروانسرا در حومه اراک قرار دارد. با توجه به معماری خاص آن و مصالح به‌کاررفته در بنا، به نظر می‌رسد که متعلق به دوران حکومت صفویان باشد. متاسفانه این اثر تاریخی در حال تخریب و نابودی است. بنابراین توصیه می‌کنیم تا قبل از نابودی کامل، این اثر را که یکی از قدیمی‌ترین جاهای دیدنی اراک است ببینید.
پارک جنگلی اراک
پارک جنگلی شهید باهنر اراک که به پارک جنگلی نیز معروف است، یکی از مراکز تفریحی و گردشگری این شهر است که به‌عنوان جاذبه های طبیعی اراک می‌توان از آن نام برد. این پارک مکان مناسبی برای گذراندن اوقات فراغت و گردش‌های خانوادگی است و از آلاچیق، رستوران و امکانات این‌چنینی برخوردار است.
آتشکده برزوی راهگرد
آتشکده برزوی راهگرد در روستای راهگرد از توابع اراک قرار دارد و قدمت آن به دوران ساسانیان بازمی‌گردد. این اثر باستانی از جاهای دیدنی اراک مخصوص دوست‌داران آثار تاریخی است.
مقبره آقا نورالدین عراقی
ساختمانی متعلق به دوران حکومت قاجاریان در دروازه تهران اراک قرار دارد که متعلق به یکی از پیشوایان دینی، مجتهدین و مشاهیر اسلامی است که به القاب دیگری همچون امین و اویس زمان نیز شناخته می‌شود. این عمارت تاریخی یکی دیگر از جاذبه های گردشگری اراک با ماهیت تاریخی و مذهبی است که در بین مردم بسیار ارزشمند است.
خانه حسن پور (موزه صنایع دستی)
این ساختمان در زمان احمد شاه قاجار ساخته شد در ابتدا یک فرش فروشی متعلق به حاج علی مشیری بود، سپس به مدرسه تبدیل شد و در نهایت منزل مسکونی جواد حسن‌پور بود. در سال 74 سازمان میراث فرهنگی این خانه را خرید و پس از بازسازی، تبدیل به موزه صنایع دستی اراک شد. مساحت ساختمان خانه 600 متر است که در دو طبقه ساخته شده است. امروزه از جاهای دیدنی اراک محسوب می شود.
خانه حاج حسین خاکباز (موزه مفاخر)
این ساختمان قدیمی با تزئینات دوره قاجار آراسته شده است. این بنای دو طبقه از دو ایوان، یازده اتاق، حمام و دو قنات به نام‌های قنات ده و قنات خان تشکیل شده است. این بنا از سال 1388 تبدیل به موزه مفاخر شد و در آن شخصیت‌های تاثیرگذار تاریخی، سیاسی، علمی و فرهنگی ایران معرفی می‌شوند.
آبشار مزرعه
آبشار مزرعه در شمال غربی اراک، در جاده اراک – سه راهی خنداب قرار دارد. با توجه به موقعیت قرارگیری این آبشار که در میان دو دره است، منظره‌ای زیبا ایجاد شده و این مکان به یکی از جاهای دیدنی اراک بدل شده است. در این منطقه سه آبشار قرار دارد که اولی در دره اول و دوتای دیگر در دره دوم قرار دارند. اگر از دوست‌داران طبیعت هستید، منطقه آبشار مزرعه یکی از مناسب‌ترین جاذبه های طبیعی اراک است که می‌توانید از تماشای آن لذت ببرید.
آب انبار ابراهیم آباد
در میانه راه قم به اراک، روستایی به نام ابراهیم آباد واقع شده است که تنها قنات آن دارای تاریخ بیش از یک هزار سال است. این منطقه که به آب‌انبار ابراهیم‌آباد معروف است، یکی از جاذبه های طبیعی اراک با قدمت تاریخی است که دیدن آن خالی از لطف نیست.
بقعه شاه قلندر
بقعه شاه قلندر در دامنه کوه قرار دارد. قدمت این بقعه به دوره ایلخانیان باز می‌گردد. بقعه شاه قلندر در داخل روستای تاریخی انجدان در حوالی اراک قرار دارد. بنای این بقعه خاص 8 ضلعی است که در هر ضلع بنا، یک طاق‌نمای بلند آجری که داری 4 در ورودی در چهار جهت است قرار دارد. گنبد این بقعه به شکل هرمی 16 ضلعی است. معماری خاص و هندسی بقعه شاه قلندر، آن را به یکی از جاهای دیدنی اراک تبدیل کرده است.
گورستان چشمه پهن
گورستان چشمه پهن در شمال روستای چشمه پهن در استان مرکزی از توابع شهر اراک قرار دارد. سطح گورستان به صورت سنگلاخی است و در بخش جنوبی و غربی گورستان زمین‌های کشاورزی وجود دارد. تعدادی از قبور مورد حفاری غیر مجاز قرار گرفته اند. در سطح گورستان پوشش گیاهی وجود دارد.
غار کیخسرو
غار کیخسرو در توابع اراک و در نزدیکی روستای خسبیجان در قله کوه مرتفع شازند (شاه زنده) واقع شده است و یکی از غارهای استان مرکزی به شمار می‌رود. دهانه این غار حدود 3 متر است و داخل غار به یک فضای اتاق مانند ختم می‌شود. غار کیخسرو یکی از جاذبه های طبیعی گردشگری اراک محسوب می‌شود.
کوه شهباز
کوه شهباز یکی از کوه‌های استان مرکزی است که در جنوب اراک واقع شده است. قله شهباز بلندترین قله استان مرکزی محسوب می‌شود. صعود به این قله از روستای سورانه واقع در 6 کیلومتری شازند امکان‌پذیر است. کوه شهباز در فصل بهار به ویژه اردیبهشت ماه پوشیده از لاله‌های واژگون می‌شود و منظره بسیار زیبایی را خلق می‌کند. بنابراین اگر به استان مرکزی سفر کردید، کوه شهباز را که از جاهای دیدنی شازند است فراموش نکنید. این کوه یکی از جذاب‌ترین جاذبه های طبیعی اراک در بهار است.
جاذبه های طبیعی شهرستان شازند
روستا و چشمه دو خواهران در شمال شرقی شهر قرار دارد و آب بسیار سرد و گوارایی از دل صخره بیرون می‌آید. از ابتدای سرچشمه آب تا پایین روستای دو خواهران، درختان تنومند و کهنسال متنوعی وجود دارد که این منطقه را به منظره‌ای جذاب و دیدنی و یکی از چشم‌نوازترین جاهای دیدنی شازند تبدیل کرده است.
آب گرم محلات
در نزدیکی شهر محلات در استان مرکزی، چشمه‌های آب‌گرمی با خواص درمانی بسیاری وجود دارد که استفاده از آن‌ها از گذشته تاکنون رواج داشته است. چشمه‌های آب گرم شامل ۶ چشمه به نام‌های روماتیسم، سلیمانیه، شفا، دنبه، حکیم و سودا (بختیاری) است که به دلیل وجود مواد معدنی و خواص درمانی شگفت‌انگیز از جمله گاز رادون، مورد توجه ساکنین محلی و گردشگران سراسر ایران قرار گرفته است. این چشمه‌ها اصلی‌ترین جاذبه گردشگری محلات هستند.
کلام آخر درباره جاهای دیدنی اراک و جاذبه های گردشگری آن
در این یادداشت به بررسی جاهای دیدنی اراک و جاذبه های توریستی استان مرکزی پرداختیم. دوست دارید به تماشای کدام‌یک از این مکان‌های دیدنی بروید؟ آیا جای دیدنی دیگری را در این شهر می‌شناسید که به آن اشاره نکرده باشیم؟ می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت نظرات با ما و سایر خوانندگان فانیبو در میان بگذارید.
