شهر اردبیل یکی از شهرهای مهم و باستانی ایران است که در میان دشتی به نام اردبیل با ارتفاع 1500 متر از سطح دریا واقع شده است. این شهر به سبب قرار گرفتن در حاشیه جاده ابریشم در زمان‌های قدیم، شهر بسیار مهمی بوده و از همین رو بناهای تاریخی و کاروانسراهای قدیمی بسیاری را در دل خود جای داده است. قدمت این شهر در حدود 3 هزار سال تخمین زده شده اما براساس برخی یافته‌ها و آثار کشف شده، برخی از کارشناسان قدمت این شهر را تا 6 هزار سال پیش از میلاد تخمین می‌زنند. در این مطلب قصد داریم، شما را با جاهای دیدنی اردبیل آشنا کنیم. اگر اهل مسافرت و تفریح هستید، این مقاله را از دست ندهید.
دریاچه شورابیل
یکی از جاذبه های گردشگری اردبیل دریاچه شورابیل است. قدمت شورابیل از دریاچه ارومیه بیشتر است اما شاید کمتر نام آن را شنیده باشید. این دریاچه زیبا که در اطراف آن رستوران‌ها، کافی شاپ‌ها، فضای سبز و مراکز تفریحی متعددی به وجود آمده، مکان مناسبی برای مسافران و گردشگران در تمام طول سال است.
تا قبل از این که آب شیرین به این دریاچه شور اضافه شود، گِل این منطقه خاصیت درمانی داشت و برای درمان بیماری‌های بسیاری به خصوص بیماری‌های پوستی و درد مفاصل از آن استفاده می‌شد، اما با اضافه شدن آب شیرین به دریاچه، خاصیت درمانی آن از بین رفته است. دسترسی به شورابیل به خاطر واقع شدن آن در داخل شهر و در مسیر خیابان دانشگاه، بسیار راحت است.
جنگل مشه
یکی از جاهای دیدنی اردبیل در تابستان جنگل مشه است. این جنگل در 25 کیلومتری شهر اردبیل واقع شده و چشم‌اندازی بسیار زیبا دارد. علاوه بر زیبایی چشم نواز منطقه، یکی از مواردی که همه ساله گردشگران بسیاری را به این جنگل زیبا می‌کشاند، استخر آب گرمی با نام مشه سویی است. آب این استخر خاصیت درمانی دارد و برای رفع بسیاری از بیماری‌ها مفید است.
جنگل مشه در زمستان هم گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. همه ما می‌دانیم که اردبیل یکی از سردترین شهرهای ایران بشمار می‌رود و در فصل زمستان معمولا برف زیادی تمام منطقه را فرا می‌گیرد. از این رو این جنگل با دارا بودن پیست اسکی، یکی از جاهای دیدنی اردبیل در زمستان هم است و افراد زیادی را به سمت خود جذب می‌کند.
چشمه زیبای گورگور در ارتفاعات سبلان
یکی از مناطقی که پیشنهاد می‌شود حتما از آنجا بازدید کنید، چشمه زیبای گورگور در ارتفاعات سبلان است. این چشمه در دره آلوارس یا قزل گوللر، که یکی از عریض‌ترین دره‌های ارتفاعات سبلان است، واقع شده. این طبیعت بکر از زیبایی‌های خاصی برخوردار است و کوهنوردان و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند.
بی شک اگر در فصل زمستان به اردبیل سفری داشته باشید، تمایل خواهید داشت که در پیست اسکی منطقه آلوارس نیز تفریح کنید. این مکان در فاصله حدوداً ۲۴ کیلومتری شهر سرعین قرار دارد و محلی مناسب برای تفریح در فصل های سرد سال، یعنی پاییز و زمستان است.
تپه نادری
تپه نادری مکانی سرسبز است که در 3 کیلومتری جاده تبریز – اردبیل واقع شده است. در برخی کاوش‌های باستان شناسان سفال‌های بدون رنگ و لعابی پیدا شده که متعلق به اوایل دوره اسلامی است. نقل است وقتی نادرشاه افشار به این مکان رسید، دستور داد سربازان تپه‌ای از مشت‌های خود بسازند تا وی روی آن بایستد و برای آنها سخنرانی کند. این تپه سبز یکی از بهترین جاهای دیدنی اردبیل در بهار است؛ پس بازدید از آن را در بهار از دست ندهید!
کاروانسرای سنگی صائین
همان طور که اشاره شد، شهر اردبیل به خاطر قرار گرفتن در کنار جاده ابریشم، شهر مهمی بوده و کاروانسراهای بسیاری در داخل و اطراف شهر ساخته شده است. یکی از این کاروانسراها، کاروانسرای سنگی صائین است که به لحاظ قدمت به دوران صفویه بر می‌گردد.
نام دیگر این محل کاروانسرای عباسی است. این کاروانسرا که تماما از سنگ ساخته شده است و معماری جالبی دارد، در 15 کیلومتری سراب واقع شده و در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
جنگل فندقلو
این جنگل، یکی از جاهای دیدنی اردبیل در بهار است. شما می‌توانید کمیاب‌ترین گل‌های جهان را در این جنگل بیابید و از تماشای آنها لذت ببرید. جنگل فندقلو دارای درختان مختلف میوه مانند فندق، سیب وحشی، گوجه سبز، ازگیل ، به، تمشک و توت فرنگی است.
اگر دوست دارید با اشراف کامل و از ارتفاع این جنگل زیبا را تماشا کنید، باید از تله کابین حیران استفاده کنید. این تله کابین مسیری هزار و پانصد متری را از جاده آستارا تا جنگل فندقلو، طی می‌کند و یکی از جاهای دیدنی مسیر تهران اردبیل است.
پل هفت چشمه (داش کسن) اردبیل
پل هفت چشمه اردبیل که به پل داش کسن نیز معروف، در میدان ۱۵ خرداد اردبیل واقع شده است. این پل به نام‌های پل یدی گوزلی، ججین، کورپی قرمزی نیز مشهور است. دلیل شهرت این پل به نام هفت چشمه، طراحی آن است. طراحان این پل آن را با هفت دهانه آجری و قوس‌های موج شکن سنگی و با استفاده از مصالحی مانند گچ و آهک ساخته‌اند.
این پل در دوران حکومت صفویان ساخته شد و به مرور زمان خساراتی به آن وارد شد تا این که در سال 1374 هجری شمسی، طرح بازسازی و مرمت آن کلید خورد. البته پل هفت چشمه در سال 1348 هجری شمسی به ثبت آثار ملی رسیده بود، اما تا 1374 برای بازسازی آن اقدامی نشد.
مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، یکی از مشهورترین جاذبه های گردشگری اردبیل است و از نظر معماری اسلامی اهمیت بسیار زیادی دارد. اگر با دقت به نمای بیرونی و همچنین محیط داخلی مجموعه بنگرید، کاشی‌کاری، طرح‌ها، قاب، پنجره‌ها، مقرنس‌کاری‌ها و آجرکاری‌ها، شما را مجذوب خود خواهد کرد.
این شاهکار هنر اسلامی، مجموعه‌ای از سه موزه تخصصی باستان شناسی، موزه سنگ، چینی خانه و کتابخانه تخصصی است. لازم به ذکر است که در این مجموعه مقبره شاه اسماعیل یکم و چند تن از بزرگان دوره صفویه به چشم می‌خورد.
این مجموعه که در میدان عالی قاپو شهر اردبیل واقع شده، به همت صدرالدین موسی، فرزند شیخ صفی الدین، موسس فرقه صفویه ساخته شده است.
عمارت‌های تاریخی شهر اردبیل
این شهر عمارت‌های تاریخی زیادی را در خود جای داده است که از جمله بهترین مکان های دیدنی اردبیل به شمار می‌روند و در ادامه به معرفی چند نمونه از آنها می‌پردازیم:
عمارت آقازاده واقع در مرکز شهر اردبیل یعنی میدان عالی‌قاپو ، یکی از نمادهای معماری این شهر است. این خانه که متعلق به دوره قاجار است، در زمینی مستطیل شکل به مساحت تقریبا هزار و چهارصد مترمربع در بنا شده است. این خانه متعلق به حاج اسماعیل آقااُف، تاجر سرشناس دوره قاجار بوده است.
خانه تاریخی صادقی که در دوره قاجار و به دستور حاج ابراهیم صادقی ساخته شده است در محله اوچدکان، کوی سرتیپ آباد اردبیل واقع شده. فرزند حاج ابراهیم یعنی حاج یوسف صادقی، بر تمامی مراحل ساخت این عمارت نظارت کامل داشته است. این عمارت بسیار زیبا، در سال 1386 به ثبت فهرست آثار ملی رسید.
خانه شریعت، یکی دیگر از عمارت‌های معروف شهر اردبیل است که مانند بسیاری از عمارت‌های دیگر، قدمت آن به دوره قاجار بر می‌گردد. این بنا معماری جالب توجهی دارد. 7 اتاق تو در تو و بسیار ساده، فاقد هرگونه تزئینات پر زرق و برق قسمت اصلی بنا را تشکیل داده‌اند. در حیاط دوم نیز ساختمانی دو طبقه با یک زیر زمین وجود دارد.
ساختمان دارای تقارن محوری است. یعنی فضاها به صورت تکراری در دو طرف ساخته شده‌اند. این عمارت که در محله اوچدکان، کوچه آیت الله سعیدی واقع شده، در سال 1383 با شماره ثبت 11193 به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی میرفتاحی، عمارتی است که در سال 1250 هجری قمری ساخته شد. سپس به یک مدرسه دخترانه تبدیل شد و در سال‌های 1327 تا 1330 هجری قمری، از آن به عنوان یک دبیرستان نظامی استفاده شد. این بنا پس از ثبت در فهرست آثار ملی در سال 1381، به موزه مفاخر دینی اردبیل تبدیل گردید. هم اکنون در این موزه تصاویر و شرح حال علمای طراز اول جهان اسلام نگهداری می‌شود. خانه تاریخی میرفتاحی در میدان امام حسین، انتهای کوچه حسینی واقع شده است.
بازار تاریخی اردبیل
بازار تاریخی اردبیل، متعلق به دوره صفویه و زندیه است. این بازار که در حدفاصل خیابان‌های امام خمینی، آیت الله طالقانی و آیت الله کاشانی واقع شده، از تاریخی طولانی و درخشان برخوردار بوده و یکی از جاهای دیدنی اردبیل است. گفته می‌شود این بازار به صورت صلیبی شکل درست شده و در وسط آن مسجدی بنا گشته است.
این بازار به تنهایی مجموعه‌ای از مکان های گردشگری اردبیل است؛ چرا که با کمی گشت و گذار در این بازار سراها، تیمچه‌ها، بازارچه‌ها و راسته‌های زیادی را خواهید دید. همچنین چندین کاروانسرا، مسجد و حمام نیز در این بازار وجود دارد که دیدن آنها خالی از لطف نیست. از راسته‌های موجود در این بازار می‌توان به راسته اصلی بازار، راسته قیصریه، راسته پیر عبدالملک، بازار زرگران، راسته سراجان، پارچه فروشان، کفاشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران و خشکبارها اشاره کرد.
مجموعه بازار با طاق‌های جناغی شکل و گنبدهای بسیار ساده پوشش یافته و روشنایی داخل بازار از طریق روزنه‌های تعبیه شده در وسط گنبدها تأمین می‌شود. اگر به شهر تبریز سفری کرده و از بازار معروف تبریز بازدید کرده باشید، احتمالا چنین معماری برایتان آشنا باشد. در حالت کلی بازار اردبیل و بازار تبریز به لحاظ بصری شباهت‌های بسیار زیادی بایکدیگر دارند.
با این که در سال‌های اخیر قسمت‌هایی از بازار مرمت و بازسازی شده است، اما متاسفانه قسمت‌هایی هم برای ساخت خیابان‌های مجاور به کلی از بین رفته است. با این حال قسمت‌های باقی‌مانده با شماره 1690 از طرف سازمان میراث فرهنگی به ثبت رسیده است.
مسجد جامع اردبیل
مسجد جامع اردبیل، یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران است که قدمت آن به دوره سلجوقیان می‌رسد. این مسجد که یکی دیگر از جاهای دیدنی اردبیل است، در مجاورت آتشکده‌ای که متعلق به دوره اشکانیان است ساخته شده و معماری ایرانی اسلامی را به خوبی به نمایش می‌گذارد.
برخلاف بقیه مساجد دوره سلجوقی که معمولا به 4 بخش تقسیم می‌شوند، این مسجد از سه قسمت تشکیل شده است. متاسفانه عمده بخش‌های بنا تخریب شده و فقط محوطه‌ای مکعب شکل از آن به جای مانده است. قسمت اصلی مسجد در زیر گنبد آن قرار دارد و دارای مساحت زیادی است. خوشبختانه این قسمت هم اکنون بازسازی شده است.
موزه های شهر اردبیل
یکی از جاهای دیدنی اردبیل موزه‌های آن است. از موزه‌های مشهور این شهر می‌توان به موزه مردم‌شناسی، موزه تاریخ طبیعی و موزه صنایع دستی اشاره کرد.
موزه مردم‌شناسی اردبیل در یک حمام تاریخی به نام حمام آقا نقی برپا شده است. قدمت این حمام به نیمه دوم قرن هفتم هجری قمری یعنی قبل از دوره صفویه برمی‌گردد. البته این مکان با نام ظهیر الاسلام هم شناخته می‌شود و این نام در بین مردم رایج‌تر است.
همان طور که از اسمش پیداست، این موزه برای شناساندن فرهنگ، آداب و رسوم، نوع زندگی، خوراک و پوشاک و همچنین آیین‌های خاص مردم منطقه برپا شده است.
در موزه طبیعت که یکی از جاذبه های گردشگری اردبیل است، می‌توانید از 120 نوع گونه جانوری که از 20 گونه پستاندار، 80 گونه از انواع پرندگان، 12 گونه از دوزیستان و 8 گونه حیوانات وحشی تشکیل شده است، بازدید کنید. بازدید از این موزه را به عاشقان طبیعت و علاقمندان به تاریخ طبیعی کشور پیشنهاد می‌کنیم.
در سال 1387، با تصمیم مسئولان ذیربط، حمام تاریخی شیخ، واقع در کوی عالی قاپو، به موزه صنایع دستی تبدیل شد. هنگام ورود به این موزه با یک هشتی ساده ولی زیبا روبه‌رو می‌شوید. این حمام دارای دو شاه نشین است که به صورت قرینه ساخته شده‌اند. این حمام سقفی گنبدی شکل دارد و روی دیوارهای آن نقش و نگارهای بسیار جالبی وجود داشت که امروزه به دلیل سفیدکاری دیوارها از بین رفته‌اند.
این محل با اهدافی همچون نمایش دوره‌ای آثار هنری، ایجاد کارگاه‌های هنری و پژوهش و تحقیق در زمینه هنرهای سنتی ایجاد شده است.
حرف آخر در مورد جاهای دیدنی اردبیل
در این مقاله سعی کردیم فهرستی از جاهای دیدنی اردبیل که هم جاذبه‌های طبیعی و هم دیدنی های تاریخی این شهر را در بربگیرد، برای شما آماده کنیم، تا در سفرتان به این شهر زیبا بتوانید برای بازدید از آنها برنامه‌ریزی کنید. این شهر جاذبه های گردشگری بسیار دیگری هم دارد که سعی می‌کنیم در مقالات دیگری به معرفی آنها نیز بپردازیم. پیشنهاد می‌کنیم اگر به سفر کردن علاقه‌دارید، حتماً شهر اردبیل را در فهرست مقاصد گردشگری خود قرار دهید.
