مطالعه کردن یک عادت بسیار خوب فردی است که معمولا از زمان کودکی در وجود هر شخص نهادینه می‌شود. خانواده‌هایی که علاقه‌مند هستند فرزندان کتابخوان داشته باشند، باید از همان سنین کودکی علاقه به کتاب و مطالعه را در فرزند خود ایجاد کنند. سوالی که اکثر خانواده‌ها در این زمینه با آن مواجه می‌شوند این است که چگونه کتاب مناسبی برای کودکان انتخاب کنند؟ در این مقاله به بیان نکاتی می‌پردازیم که پاسخ به این سوال را ساده‌تر می‌سازد.
مهمترین نکته انتخاب کتاب مناسب بر اساس سن کودک است
باید توجه داشته باشیم که کتاب‌ها بر اساس سن کودکان طبقه‌بندی می‌شوند و هر کدام از گروه سنی دارای کتاب‌های مخصوص به خود است که بر آموزش مهارت‌ها و مباحث مربوط به همان گروه سنی تهیه و تالیف شده‌اند. جالب است بدانید که برای علاقه‌مند ساختن کودک به کتاب‌خوانی در حال حاضر کتاب‌هایی حتی برای گروه سنی خردسال نیز در نظر گرفته شده است که معمولا از جنس پارچه‌ای، نمدی، فومی یا مقوای بسیار ضخیم است که به راحتی دچار پارگی و آسیب دیدگی ناشی از بازیگوشی‌های کودکانه نمی‌شوند. بنابراین می‌توانید از همان بدو تولد قدم اول برای آشنایی کودک با کتاب را بردارید.
با توجه به محتوای ارائه شده در کتاب‌های مربوط به هر گروه سنی بهتر است در زمان انتخاب به این مسئله توجه کافی داشته باشیم.
گروه‌بندی سنی کتاب‌ها بر چه اساسی صورت می‌گیرد
کتاب‌های موجود در بازار از نظر محتوا بر اساس نیازهای هر گروه سنی به محتوایات و آموزش‌های مخصوص طبقه‌بندی شده‌اند که این طبقه‌بندی به شرح زیر است:
– گروه الف: شامل کودکان در سنین سال‌های قبل از دبستان
– گروه ب: شامل کودکان در سن سال‌های آغاز دبستان (کلاس اول، دوم و سوم)
– گروه ج: شامل کودکان در سن پایان دبستان (کلاس چهارم، پنجم و ششم)
– گروه د: شامل کودکان در سن دوره اول متوسطه
– گروه ه: شامل نوجوانان دوره دوره متوسطه
البته این گروه‌بندی را می‌توان به صورت دقیق‌تری نیز انجام داد به طور مثال در گروه الف می‌توان دو گروه سنی 2 تا 4 سال و 4 تا 6 سال را در نظر گرفت. چرا که مثلا ممکن است محتوای موجود در یک کتاب برای کودک 2 ساله هیچ جذابیتی برای کودک در سن 6 سالگی نداشته باشد.
فاکتورهای مهم در انتخاب کتاب خوب برای کودکان
خوب بودن یا مناسب بودن کتاب یک تعریف نسبی است که برای هرکس می‌تواند مفهوم مستقلی داشته باشد، برای این که یک کتاب در حوزه سنی کودک برچسب خوب بودن دریافت کند باید از نظر محتوا و کیفیت مورد بررسی قرار گیرند، بنابراین بهتر است به جای واژه «خوب» که کمی سلیقه‌ای است، از واژه «استاندارد» استفاده شود. برای این که بتوان یک کتاب را کتابی استاندارد و مناسب برای کودکان نامید باید فاکتورهای زیر را در این کتاب مورد بررسی قرار داد:
محتوای کتاب
این مهمترین بخش هر کتاب را تشکیل می‌دهد، کتابی برای کودکان مناسب است که محتوای آن بر اساس نیاز کودکان نگاشته شده باشد، از آنجایی که در بخش آموزش به کودکان به ویژه در سنین قبل از دبستان بر آموزش غیر مستقیم تاکید شده است، بیشتر کتاب‌ها در این دوره سنی کتاب شعر و داستان و آشنایی با مفاهیم از جمله شغل، اشکال هندسی، اعداد و… هستند.
توجه داشته باشید که بسیاری از کتاب‌های موجود در بازار ترجمه کتاب از سایر ملل هستند، بهتر است از کتاب‌هایی استفاده کنید که به فرهنگ و سنت کشور ما نزدیک‌تر هستند، به طور مثال مطمئنا داستان‌هایی بر مبنای کریسمس، جشن هالووین، شیوه‌های رفتاری در جامعه غربی و یا ترسیم مدرسه و کلاس در کشورهای اروپایی و امریکایی برای یک کودک ایرانی مطمئنا قابل درک نخواهد بود.
دایره واژگان
گروه سنی کودک در حال رشد، تکامل و پیشرفت در یادگیری زبان مادری است، بنابراین باید به دایره واژگانی که هر کتاب به کودک می‌آموزد توجه کرد. کودک در هر زمینه‌ای که علاقه به مطالعه داشته باشد، با خواندن کتاب چیزی می‌آموزد، بنابراین می توان گفت هر کتاب به دایره لغات یک کودک در زمینه‌های مختلف می‌افزاید ضمن این که دانش کودک را در آن زمینه بالا می‌برد.
تصاویر
مهمترین نکته در مورد کودکان این است که به شدت از یادگیری بصری استفاده می‌کنند، به این معنا که همه چیز را با دیدن می‌آموزند، بنابراین تصویرگری کتاب‌ها نقش بسیار مهمی در آموزنده بودن آن دارند. پس بهتر است از کتاب‌هایی استفاده کنید که تصویرگری حرفه ای و مناسب با سن کودکان دارند، تصاویر بی‌کیفیت، تصاویر نامانوس با فرهنگ و سنت کشورمان، تصاویر ترویج دهنده خشونت و اضطراب و همچنین کتاب‌هایی که شامل تصاویر نامناسب هستند انتخاب خوبی برای کودکان نخواهند بود.
کتاب‌های داستانی کودک چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
جذاب‌ترین کتاب‌ها برای کودکان کتاب‌های داستانی هستند، بنابراین توجه به نکات مهم در انتخاب این کتاب‌ها می‌تواند والدین را در تهیه یک کتاب خوب و مناسب برای کودک یاری کند. در مورد انتخاب کتاب داستان برای کودکان باید به موضوعاتی مثل آموزنده بودن کتاب، تناسب داستان با گروه سنی، شخصیت‌سازی و قصه‌پردازی، زبان نگارش داستان و آموزشی بودن محتوا توجه داشت.
بهتر است کتاب‌هایی که برای گروه سنی کودک تالیف می‌شوند دارای پایان خوش باشند، مفاهیم جنگ و خشونت به همراه نداشته باشند، پاسخگوی سوالات کودک از دنیای اطراف باشند و داستان طولانی نیز نداشته باشند. چرا که کودکان معمولا حوصله شنیدن و خواندن ماجراهای طولانی را ندارند. کتاب‌هایی که قوه تخیل کودکان را پرورش می‌دهند و آنها را به حل معما و فکر کردن وا میدارند می‌توانند کتاب‌های خوبی برای مطالعه باشند.
به کیفیت کتاب توجه کنید
یک نکته مهم در تهیه کتاب خوب برای کودکان اهمیت به شکل ظاهری کتاب و کیفیت آن است. بهتر است کتاب‌هایی که انتخاب می کنید از نظر کیفیت کاغذ، جلد مقاوم، تیز نبودن گوشه‌های کتاب و همچنین فونت نوشتار از کیفیت مطلوبی برخوردار باشند تا آسیبی به خود کتاب، دستان کودک و چشمان او هنگام مطالعه وارد نشود.
سخن پایانی
همانطور که مطالعه کردید فاکتورهای زیادی وجود دارد که داشتن آنها می‌تواند یک کتاب را برای گروه سنی کودکان مناسب‌تر کند، امیدواریم این مقاله توانسته باشد به پرسش «چگونه کتاب مناسبی برای کودکان انتخاب کنیم؟» پاسخ دهد.
