شاید بتوانیم یزد را کتاب «هزار و یک شب» ایران بنامیم. کتابی مصور، جذاب، پر ماجرا و تاریخی. اگر می‌خواهید به این شهر سفر کنید و جاهای دیدنی یزد را ببینید، بهتر است یک مرخصی طولانی بگیرید! جاذبه های گردشگری یزد – چه طبیعی و چه انسان‌ساخت – به قدری متنوع و پرشمارند که بعید است بتوانید در یک سفر کوتاه چند روزه از همه آن‌ها دیدن کنید.
شاید تصور شما این باشد که یزد فقط چند مسجد، بازار قدیمی، بافت معماری سنتی و چند نوع شیرینی معروف دارد و تمام. شاید هم فکر کنید یک شهر گرم و خشک است که هیچ جاذبه طبیعی ندارد. در هر دو حالت اشتباه می‌کنید!
یزد نه فقط به صورت معدود و موردی، بلکه به شکل کلی و یک‌پارچه در فهرست میراث فرهنگی یونسکو ثبت شده است و جزو مناطق بسیار با ارزش تاریخی و طبیعی جهان است. ایرانی بودن و بازدید نکردن از این شهر مثل آن است که لب چشمه‌ای نشسته باشید، اما تشنه بمانید!
با این مطلب همراه باشید تا جاهای دیدنی یزد را بیشتر بشناسیم. در نظر داشته باشید که در معرفی جاذبه های گردشگری یزد اولویتی در کار نیست و هر کدام بسیار تماشایی و ارزشمند هستند.
میدان امیرچخماق
این میدان که یکی از برجسته ترین اماکن دیدنی یزد است، در حقیقت مجموعه‌ای متشکل از یک مسجد، تکیه، بازار و دو آب‌انبار است. قدمت این مجموعه به دوره تیموریان برمی‌گردد و سازندگان آن امیر جلال‌الدین چخماق و همسرش فاطمه خاتون بودند.
آب‌انبارهای این مجموعه ستی فاطمه و حاجی قنبر (تکیه امیر چخماق) نام دارند؛ که دومی را به موزه آب تبدیل کرده‌اند و می‌توانید از آن هم دیدن کنید. در قسمت شرقی این میدان نخل قدیمی و مشهور یزد قرار دارد که برخی آن را قدیمی ترین نخل مراسم عزاداری سیدالشهدا در ایران می‌دانند. بخشی از بازار این مجموعه همچنان فعال است و فعالیت‌های سنتی همانند رنگرزی و تهیه حلوا ارده در آن انجام می‌شود.
مسجد امیر چخماق که به آن مسجد جامع نو هم می‌گویند، با نورپردازی زیبایی که دارد و انعکاس تصویرش در استخر روبه‌رو، یکی از جاهای دیدنی یزد در شب هم به شمار می‌آید.
مجموعه امیر چخماق در خیابان امام خمینی و نزدیک چهارراه شهدای یزد قرار دارد. دسترسی به آن توسط وسایل نقلیه عمومی آسان است و آن‌جا از لحاظ سرویس‌دهی اپراتورهای تلفن همراه مشکلی نخواهید داشت. همچنین اقامتگاه ها و غذاخوری‌های معتبری هم در نزدیکی میدان امیرچخماق آماده ارائه خدمات به مسافران هستند.
مسجد جامع یزد
حتی اگر با هیچ کدام از مراکز تاریخی و فرهنگی یزد آشنا نباشید، باز هم اسم مسجد جامع این شهر را شنیده‌اید. مسجد جامع یزد یکی از افتخارات معماری اسلامی ایران است و هویت امروزی یزد به نوعی با آن گره خورده است.
حکومت‌های زیادی آمدند و رفتند، سده‌های مختلفی طی شد و آدم‌های زیادی در این شهر به دنیا آمدند و از دنیا رفتند؛ اما این مسجد با صلابت و شکوهی نفس‌گیر همچنان پا برجاست. حتی اگر به معماری اسلامی و به خصوص مسجدها علاقه‌ای ندارید، باز هم بازدید از این بنا خالی از لطف نیست. تماشای شکوه هنر و عظمت معماری این مسجد می‌تواند شما را با خود به سفری خیالی در دل تاریخ ببرد.
تکمیل این اثر منحصربه‌فرد حدود 100 سال زمان برده است. محققان بر این باورند که پایه‌های اصلی این بنا متعلق به آتشکده‌ای از زمان ساسانیان بوده است. سبک معماری آن آذری است و دارای بلندترین مناره های جهان است. در توصیف و معرفی این اثر چندین کتاب نگاشته شده و در این مطلب مجالی برای معرفی تمام ویژگی‌های خاص و حیرت‌انگیز این مسجد نیست. پیشنهاد می‌کنیم هر وقت به دیدن میدان امیر چخماق رفتید، به مسجد جامع یزد هم سر بزنید. فاصله این دو جاذبه گردشگری یزد از یک‌دیگر کم است.
باغ دولت آباد
باغی در دل کویر! بله، باغ ایرانی با خصوصیات خاص خود در سراسر جهان شناخته شده است. باغ دولت آباد یزد نه تنها به دلیل فضای دل‌گشایی که دارد، بلکه برای سه عمارت کم نظیر خود هم بسیار مشهور است. عمارت تابستانه این باغ دارای بلندترین بادگیر خشتی جهان است. این باغ و عمارت‌های آن در اواخر دوره افشاریه ساخته شده‌اند.
آب در باغ های ایرانی یک رکن اساسی است. آبی که هم صرف سیراب کردن باغ می‌شود و هم با ریزش از فواره‌ها و حوض‌های طبقاتی، صدای روح‌بخش و نشاط‌آوری در فضا می‌پراکند. آب باغ دولت آباد از قنات تاریخی دولت آباد تامین می‌شد.
این باغ یکی از جاهای دیدنی یزد در پاییز و بهار است. در این دو فصل هوای مطبوع باعث می‌شود از قدم زدن در محوطه و بازدید از عمارت های آن لذت بیشتری ببرید. پیشنهاد می‌کنیم برای بازدید از این باغ حداقل یک تا دو ساعت زمان در نظر بگیرید. به احتمال زیاد شما هم غرق زیبایی معماری داخلی عمارت ها و بازی نور و رنگ در آن‌ها خواهید شد.
آتشکده ورهرام
یزد به مسجدها، بادگیرها و آتشکده ها معروف است! بسیاری از آتشکده های باستانی یزد و حومه آن همچنان سالم‌اند، محافظت می‌شوند و امکان بازدید از آن‌ها وجود دارد.
بنای آتشکده وَرهُرام چندان هم قدیمی نیست. این ساختمان در سال 1313 با سرمایه یک شخص زرتشتی به نام «همابائی» ساخته شده است. نکته مهم در مورد این آتشکده این است که آتشی که در آن نگهداری می‌شود از زمان ساسانیان روشن بوده و 1500 سال است که خاموش نشده است. این آتش یکی از سه آتش پراهمیت در زمان ساسانیان بوده، که در آتشکده «آذر فرنبغ» نگهداری می‌شد. طی صدها سال بعد این آتش از گزند تمام اتفاقات تاریخی و جغرافیایی حفظ شد و اکنون در دل این ساختمان می‌سوزد.
بازدیدکنندگان می‌توانند این آتش را از پشت یک شیشه محافظ تماشا کنند.
بازار خان
این بازار تاریخی که در دوره قاجار ساخته شده، نزدیک به 300 متر طول دارد و ارتفاع سقف آن بین 4 تا 6 متر است. این بازار در گذشته مختص طبقه مرفه بوده و مردم عادی اجازه ورود به آن را نداشته‌اند؛ به همین دلیل به بازار خان معروف شده است.
حتی امروز هم نزدیک به 150 غرفه در این بازار فعال است و قلب آن همچنان می‌تپد.
از آن‌جا که این بازار مسقف است، می‌تواند از جاهای دیدنی یزد در تابستان به شمار بیاید؛ زیرا افراد را از تابش مستقیم آفتاب داغ محافظت می‌کند.
روستای خرانق
اگر فرصت دارید برای دیدن جاذبه های گردشگری یزد از خود شهر فاصله بگیرید، حتما از روستای خَرانَق در نزدیکی اردکان بازدید کنید. این روستا که قدمت بخش قدیمی آن به 4500 سال قبل می‌رسد، در بخش کوهپایه‌ای قرار دارد و جزو جاهای دیدنی یزد در تابستان است. البته نمی‌شود بازدید از این روستای اعجاب‌انگیز را فقط به یک فصل محدود کرد.
این روستا دارای جاذبه هایی مانند قلعه، حمام، کاروانسرا، آب انبار، مسجد جامع و یک پل است؛ که در حقیقت برای انتقال آب از یک ساحل به ساحل دیگر رودخانه کال ساخته شده بود.
نام این روستا ابتدا هورنه – به معنای محل برخاستن یا زایش خورشید – بوده است؛ که طی سال‌ها تغییر یافته و امروزه خرانق نامیده می‌شود.
کویرهای یزد
اگر اهل کویرنوردی باشید حتما از زیبایی مسحورکننده کویرهای یزد آگاه هستید. این کویرها از جاهای دیدنی یزد در زمستان هستند؛ که حتما باید با تورهای معتبر و تحت نظارت افراد راه بلد به آن‌جا سفر کنید.
سفر به کویر و تماشای آسمان شب آن، تجربه‌ای حیرت‌انگیز و بدیع است؛ که برای اکثر انسان‌های شهرنشین خاطره‌انگیز خواهد بود.
زندان اسکندر یا مدرسه ضیائیه
در مورد قدمت این بنا روایت‌های گوناگونی وجود دارد. برخی می‌گویند این بنا زمان حمله اسکندر به ایران ساخته شده و اسکندر از آن به‌عنوان زندان استفاده می‌کرده و بعدها به مدرسه تغییر کاربری داده است.
مدرسه ضیائیه به سبک آذری ساخته شده و هیچ اثری از کاشی‌کاری در آن وجود ندارد و عمده مصالح آن خشت خام است. این بنا از جاهای دیدنی یزد است که می‌توانید پس از بازدید از آن به صورت پیاده به مناطق گردشگری دیگر بروید.
برج خاموشان
اسم وهم انگیز و اسرارآمیزی دارد! خب اگر بدانید یکی از کاربری‌های این مکان دفن متوفیان زرتشتی بوده، احتمالا وجه تسمیه این نام را درک می‌کنید. البته به این مکان دخمه زرتشتیان هم می‌گویند.
برج خاموشان در حقیقت دو بنا هستند، که یکی قدیمی‌تر از دیگری است. مکان این دخمه ها در 15 کیلومتری یزد است و دسترسی به آن‌ها به سرعت و سهولت امکان‌پذیر است.
البته زرتشتیان در این بناها آداب و مناسک مذهبی را هم به جا می‌آورده اند و فقط «خاموش شدگان» را در آن‌ها دفن نمی‌کرده اند.
آب انبار رستم گیو
یکی دیگر از جاذبه های گردشگری یزد آب انبار رستم گیو است؛ که در سال 1320 ساخته شده است. هزینه‌های ساخت این آب انبار را شخصی به نام رستم گیو به عهده گرفته بود، که نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی بود.
گنبد این اثر شلغمی‌شکل است و به طرح سرو با آجر تزئینی پوشانیده شده است. گنجایش آب انبار رستم گیو حدود 2300 مترمکعب آب است؛ که در زمان خود آب محله زرتشتیان و مسلمانان را که حدود دو کیلومتر با هم فاصله داشتند، تامین می‌کرده است.
خانه لاری ها
این خانه که حدود 130 سال پیش توسط حاج غلامحسین ملازینل ساخته شده، محلی برای اسکان شخصی بوده است. اجزای اصلی خانه لاری ها دو حیاط بزرگ و کوچک با مجموعه‌ای از ایوان ها، تالارها و اتاق‌ها و یک سردر و هشتی است.
نوادگان حاج غلامحسین تا چند نسل در این خانه زندگی کردند؛ تا این‌که در سال 1363 سازمان میراث فرهنگی آن را خریداری کرد. این بنا از لحاظ معماری اثری قابل توجه و ارزشمند است و نکات معماری سنتی نواحی مرکزی ایران، کاملا در گوشه و کنار آن مشهود است.
اگر قصد بازدید از خانه لاری ها را دارید، باید بدانید این مکان در تعطیلات نوروز بسته است و میزبان گردشگران نخواهد بود.
قلعه سریزد
این قلعه که در منطقه سریزد قرار دارد، احتمالا قدیمی ترین صندوق امانات کشف‌شده جهان است! ساخت این قلعه به 1400 سال پیش و اواخر دوره ساسانیان برمی‌گردد و کاربری آن حکومتی-دفاعی بوده است.
قلعه سریزد دارای سه طبقه است که از خشت و گل ساخته شده‌اند و مصالح مورد استفاده در آن‌ها آجر و گچ بوده است. تزییناتی نظیر کادربندی و شومینه‌سازی نیز در این قلعه باستانی دیده می‌شود. در دو طرف راهروها، اتاق‌های متعدد حجره مانندی قرار دارد که هر کدام دارای درب و کلیدی مجزا بوده‌اند و برای ذخیره کردن اشیای گران‌بهای روستاییان استفاده می‌شدند.
این قلعه در پنج کیلومتری جاده یزد-کرمان قرار دارد و برای دسترسی به آن باید با ماشین شخصی یا کرایه‌ای بروید.
خلاصه ای از آن‌چه باید درباره جاهای دیدنی یزد و جاذبه های گردشگری یزد بدانید
یزد یک ایران کوچک است؛ که بخش قابل توجهی از فرهنگ و تاریخ این سرزمین را در خود جای داده است. این استان برای گردشگران از هر قشر و سلیقه‌ای، جذابیت دارد. شما می‌توانید در کوهپایه شیرکوه و باغ های آن قدم بزنید یا در زورخانه های شهر به تماشای ورزش سنتی بنشینید.
جاهای دیدنی یزد محدود به فهرستی که در این مطلب تهیه کرده‌ایم نیست. شما می‌توانید بارها به این استان سفر کنید و هر بار از دیدن مکان های طبیعی یا انسان‌ساختی که قبلا ندیده‌اید شگفت‌زده شوید. مهمان نوازی مردم شهر یزد و غذاها و شیرینی های لذیذ و دلچسب آن هم در جایگاه خود از جاذبه های گردشگری یزد به شمار می‌آیند. اگر بار اول است که می‌خواهید به یزد سفر کنید، باید آماده باشید که قرار است عاشق آن بشوید! یزد واقعا مانند یک نگین در دل کویر می‌درخشد و قرن‌هاست که اصالت و شکوه خود را حفظ کرده است.
