جاذبه‌های طبیعی ایران بسیار متنوع و متفاوت است، یکی از دسته‌های این جاذبه‌های طبیعی، کوه‌ها هستند. کوه های ایران در تمام فصول، علاقه‌مندان به طبیعت و دوست‌داران کوه‌نوردی بسیاری را به سمت خود می‌کشانند. کوه در تعریف کلی به هر برجستگی گفته می‌شود که از سطح زمین بیش از 600 متر ارتفاع داشته باشد. قله نیز به مرتفع‌ترین نقطه کوه گفته می‌شود.
کوه های ایران از دیرباز محلی برای تفریح، ورزش و حتی افسانه‌سرایی‌های شاعرانه و داستانی بوده‌اند. حتماً تاکنون چندباری نام چند کوه را در کشورمان شنیده‌اید، ولی ما می‌خواهیم در این مقاله شما را با تعداد بیشتری از کوه های ایرانی و مشخصه‌های بارز آن‌ها آشنا کنیم. در این فهرست تعدادی از کوه های مرتفع ایران را از بلندترین به کم‌ارتفاع‌ترین نام خواهیم برد. با ما همراه باشید.
1- دماوند – ارتفاع 5610 متر
دماوند بلندترین کوه ایران است که در نتیجه بلندترین قله ایران را نیز دارد. دماوند در اشعار و ادبیات فارسی نقش به‌سزایی دارد و افسانه‌های بسیاری مانند داستان اسیر شدن ضحاک در این کوه، درباره‌اش وجود دارد. تقریباً هر کجای تهران که بایستید، دماوند را در سمت شمالی خود می‌توانید ببینید. بیش از 20 مسیر صعود به قله دماوند وجود دارد که همه‌روزه، به‌خصوص در روزهای تعطیل، کوه‌نوردان زیادی را به خود جذب می‌کند.
کوه دماوند یکی از کوه‌های رشته کوه البرز است. همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، رشته کوه البرز به‌نوعی جدا کننده استان‌های شمالی کشور از استان‌های دیگر مانند تهران و البرز است. چندین چشمه آب و تعدای چشمه آب‌گرم در دامنه‌های دماوند وجود دارند که از آن‌ها استفاده‌های مختلفی مانند استفاده‌های درمانی تا نوشیدنی می‌شود.
قله دماوند در واقع یک آتشفشان نیمه‌خاموش است و در دهانه آن مقادیری گوگرد یافت می‌شود. این قله بزرگ‌ترین آتشفشان خاورمیانه است. کوه دماوند اولین اثر طبیعی کشور است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
2- علم کوه – ارتفاع 4850 متر
علم کوه یکی از کوه های ایران در رشته کوه البرز است که در شهرستان کلاردشت قرار دارد و صعود به آن بسیار سخت است. اولین بار در سال 1933 یک فرد بریتانیایی به نام داگلاس بوسک موفق شد به علم کوه صعود کند. یکی از دلایل شهرت علم کوه دیواره شمالی آن است که مسیر صعب‌العبوری برای صخره‌نوردی و سنگ‌نوردی دارد و اشخاص حرفه‌ای این شاخه را به چالش می‌کشد. در قسمتی از دامنه علم کوه یک دریاچه یخچالی طبیعی و جالب وجود دارد که به یکی از جاذبه های گردشگری علم کوه تبدیل شده است.
3- سبلان – ارتفاع 4811 متر
کوه سبلان (به گویش محلی ساوالان) با ارتفاع 4811 متر، سومین کوه مرتفع ایران است که در اردبیل واقع شده است. دامنه کوه سبلان یکی از منابع مهم تأمین آب‌معدنی کشور است. سبلان یکی دیگر از کوه های ایران است که در افسانه‌ها و روایات نقش پررنگی دارد. یکی از افسانه‌های منسوب به کوه سبلان، این است که زرتشت از این کوه پایین آمده و سپس پیامبری خود را آغاز کرده است.
قله سبلان یک آتشفشان نیمه فعال است و امکان فوران آن وجود دارد. البته تاریخ آخرین فوران آن اصلاً مشخص نیست و متعلق به یکی از دوران پیشین زمین‌شناسی است. یکی از مجهزترین پیست‌های اسکی کشور به نام آلوارس در دامنه کوه سبلان قرار دارد.
کوهستان سبلان سه قله کوتاه‌تر دیگر به نام‌های سلطان، کسری و هرم نیز دارد. کوه سبلان در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است.
4- تخت سلیمان – ارتفاع 4659 متر
تخت سلیمان یکی از کوه های ایران است که در منطقه تخت سلیمان، بخشی از رشته کوه البرز قرار دارد. علم کوه که در بالاتر به آن اشاره کردیم نیز در همین منطقه است. منطقه کوهستانی تخت سلیمان مجموعاً 45 قله دارد.
تخت سلیمان هم یکی دیگر از کوه های ایران است که درباره آن افسانه‌هایی وجود دارد. گفته می‌شود الوارهایی در حوالی قله این کوه پیدا شده‌اند که آن را به کشتی نوح منسوب کرده‌اند. هم‌چنین برخی از افسانه‌ها می‌گویند حضرت سلیمان در این کوه می‌زیسته‌اند. حتی سنگی به شکل مار در نزدیکی قله وجود دارد که گفته می‌شود این سنگ در واقع ماری بوده که به فرمان حضرت سلیمان به سنگ تبدیل شده است.
محدوده تخت سلیمان از نظر جغرافیایی بین دریای خزر، رود چالوس و الموت واقع شده است. از میان قله‌های بلند دیگر تخت سلیمان می‌توان به شاخک، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیاه‌سنگ، مرجی‌کش، هفت‌خان، چالون، سیاه‌گوگ، سیاه کمان، میش‌چال و… اشاره کرد.
5- کوه هزار – ارتفاع 4501 متر
کوه هزار برخلاف موارد قبلی، جزو آن دسته از کوه های ایران است که در قسمت مرکزی (در این مورد جنوبی) کشور قرار دارد. این کوه در بخش راین استان کرمان قرار گرفته است. علت نام‌گذاری این کوه این است که گفته می‌شود بیش از هزار نوع گیاه گوناگون در این کوه و دامنه‌های آن وجود دارد. قله هزار مرتفع ترین قله جنوب کشور است.
آبشار راین در دل این کوه قرار دارد و معبدی باستانی که به معابد آناهیتا شباهت دارد، از جاذبه های گردشگری کوه هزار هستند. روستای باب زنگی یا در زنگی، مرتفع ترین روستای کشور است که در کوه هزار و در ارتفاع 3309 متری از سطح دریا قرار دارد. به‌طورکلی کوه هزار به همراه روستاها، رودها و مناظر طبیعی خود، یکی از جاذبه های گردشگری کرمان در تابستان است.
6- دنا – ارتفاع 4435 متر
بسیاری از مردم ممکن است تصور کنند که دنا نام یک قله در رشته کوه زاگرس است، اما دنا در واقع نام یک محدوده در این رشته کوه است. قله کوه دنا بام زاگرس یکی از مرتفع ترین کوه های ایران و مرتفع‌ترین قله در محدوده چین‌خوردگی دنا است. رشته کوه دنا تنها رشته کوهی در ایران است که 49 قله بلندتر از ارتفاع 4000 متری دارد. در واقع دنا یکی از معدود کوه های ایران است که از لحاظ تنوع و فراوانی، بهشتی برای کوه‌نوردان محسوب می‌شود.
دنا سه قسمت اصلی با نام‌های پوتک، مورگل غربی و بیژن دارد. حدود 10 رود از کوه دنا سرچشمه می‌گیرد و در آن جاری است.
7- کوه شاه – ارتفاع 4380 متر
کوه شاه که نام دیگر آن لاله‌زار نیز است، یکی دیگر از کوه های ایران است که در قسمت جنوبی کشور و در استان کرمان قرار دارد. از سنگ‌نبشته‌هایی که در این کوه کشف شده است می‌توان فهمید که این مکان در دوران صفویه و قاجار از مناطق طبیعی حفاظت‌شده کشور بوده است و گویا شاهان در این دوران برای شکار، استراحت و تفریح به این کوه می‌آمدند و علت نام‌گذاری کوه هم همین اختصاصی بودن آن است. البته پس از دوران قاجار دیگر کسی برای حفاظت از این کوه و منطقه گمارده نشده و از منطقه حفاظت‌شده به منطقه‌ای آزاد تبدیل شده است.
با توجه به سنگ‌نبشته‌ها و سنگ‌نگاره‌هایی که در دل این کوه وجود دارند و متعلق به زمان حفاظت هستند، اکنون جزو جاذبه‌های طبیعی – تاریخی کشور قرار گرفته است. در حوالی قله کوه نیز زیارت‌گاهی باستانی متعلق به دوران پیش از اسلام دیده می‌شود.
کوه شاه سرچشمه دو تا از رودهای مهم جنوب کشور یعنی رود لاله‌زار و هلیل رود است. دو مسیر شمالی و جنوبی برای صعود به قله کوه شاه وجود دارد که علاقه‌مندان به ورزش کوه‌نوردی می‌توانند از آن استفاده کنند.
8- خلنو – ارتفاع 4375 متر
خلنو نام یکی از کوه های ایران در رشته کوه البرز است و تقریباً با آزادکوه که در مورد بعد به آن می‌پردازیم هم‌ارتفاع است. این دو قله پس از دماوند و علم کوه، از نظر ارتفاع در البرز مرکزی در رده‌های سوم و چهارم قرار می‌گیرند. مسیر رایج برای دسترسی و صعود به خلنو، از طریق روستای لالون در منطقه فشم و میگون است.
9- آزادکوه – ارتفاع 4355 متر
آزادکوه یکی دیگر از کوه های ایران در رشته کوه البرز است که به علت شکل مخروطی آن، حالتی مستقل از بقیه رشته کوه دارد و به همین دلیل به آن آزادکوه می‌گویند. این قله کمی هم کج است که باعث شده است برخی به آن «شاهزاده کج گردن» بگویند.
آزادکوه برخلاف این‌که یکی از بلندترین قله های کشور است اما صعود به آن کار سختی نیست و مسیر صعب‌العبوری ندارد. البته فراموش نکنید که این کوه هیچ پناه‌گاهی ندارد و صعود به آن در زمستان به‌علت احتمال ریزش بهمن بسیار خطرناک است و به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. به‌طور کلی 4 مسیر برای صعود به این قله وجود دارد که همگی در فصول گرم سال برای صعود امن هستند.
10- میان‌سه‌چال – ارتفاع 4348 متر
میان‌سه‌چال یکی از کوه های ایران در منطقه تخت سلیمان در رشته کوه البرز است. این قله در استان مازندران قرار گرفته است. نکته جالب توجهی که درباره این کوه وجود دارد، وجود یخچال طبیعی توده‌کوه در این منطقه است.
11- پلوار – ارتفاع 4233 متر
کوهستان پلوار یکی از جالب ترین کوه های ایران است چراکه همانند یک دیوار، بخش جنوبی کویر لوت را از سایر کشور جدا می‌کند. بلندترین قله کوهستان پلوار، قله‌ای به همین نام است که با ارتفاع 4233 متری در نزدیکی ماهان کرمان قرار گرفته است. حدود 10 رود از این کوه سرچشمه می‌گیرند و به رودهای مختلفی مانند حرجند، شیرین‌رود، دهن غار، خرشگی، درسخت، شهداد، جفتان، رود سفید و… می‌ریزند.
پلوار شامل قله‌های متعددی می‌شود که ارتفاع تقریبی آن‌ها بین 2500 تا 4000 متر است، به‌طور مثال تیغه سیاه، تل شورد، دینر، ده مانی روز، تل زرد، میانکوه و… .
12- سیالان – ارتفاع 4175 متر
سیالان یا سیاه لان یکی از کوه های ایران است که در میان استان مازندران و استان قزوین واقع شده است. این کوه زیبا از جنوب به الموت قزوین و از شمال به جنگل‌های دوهزار تنکابن مازندران می‌رسد.
اگر از طرفداران کوه‌نوردی هم نباشید، باز هم از دامنه و حوالی این کوه و طبیعت بکر و دیدنی آن می‌توانید لذت ببرید. اما اگر هم از طرفداران کوه‌نوردی باشید، از 3 مسیر می‌توانید به قله سیالان صعود کنید: مسیر شمالی، مسیر جنوبی و مسیر خط‌الرأسی.
13- زردکوه – ارتفاع 4221 متر
زردکوه که به آن زردکوه بختیاری یا زرده هم می‌گویند، یکی از کوه های ایران است که در رشته کوه زاگرس و در قسمت جنوب غربی ایران واقع شده است. این کوه در میان منطقه‌ای بین چهارمحال و بختیاری و خوزستان قرار گرفته است. زردکوه پس از دنا، دومین کوه مرتفع زاگرس به شمار می‌آید. رودخانه‌های بزرگی چون کارون، زاینده‌رود، کوهرنگ و بازفت از این کوه سرچشمه می‌گیرند. این رشته کوه یکی از غنی‌ترین ذخایر آبی کشور را دارد.
این منطقه به جز قله زردکوه که ارتفاع 4221 متری دارد، قله‌های مرتفع بالای 4000 متری دیگری مانند هفت‌تنان، کینو، کلونچین، چری و… نیز دارد. از نکات جالب‌توجه زردکوه می‌توان به این اشاره کرد که یخچال‌های طبیعی زاگرس در این منطقه قرار گرفته‌اند. یخچال ایلوک، طولانی‌ترین یخچال طبیعی ایران نیز در این منطقه است.
14- کوه جوپار – ارتفاع 4135 متر
کوه جوپار نیز یکی دیگر از کوه های ایران است که در استان کرمان قرار دارد. جوپار یکی از کوه‌هایی است که برف آن در فصول گرم سال هم آب نمی‌شود و همیشه و در تمام فصول سال پوشیده از برف است.
یکی از دلایل شهرت کوه جوپار علاوه‌بر ارتفاع آن، این است که منبع رویش بسیاری از گیاهان دارویی مانند آویشن، مرزن جوش و زیره سیاه است. دامنه‌های کوه جوپار خانه گونه‌های متنوع جانوری نیز است.
15- اشترانکوه – ارتفاع 4100 متر
اشترانکوه یکی از کوه های ایران در استان لرستان است که شامل چند قله می‌شود. بلندترین قله اشترانکوه با ارتفاع 4100 متری، چال کبود است. اشترانکوه هم یکی دیگر از کوه های ایران است که یخچال‌های طبیعی را در دل خود جای داده است. این کوه به‌علت پوشش گیاهی خاص و رویش گیاهان کم‌یاب، یک منطقه حفاظت شده است.
16- شیرکوه – ارتفاع 4075 متر
شیرکوه یکی از مرتفع‌ترین کوه های ایران واقع در استان یزد است. نوع قرار گرفتن شیرکوه باعث شده است که شهرستان تفت به 3 قسمت تقسیم شود. برای صعود به شیرکوه 8 مسیر وجود دارد و یکی از خوش‌مسیرترین کوه‌های ایران است. شیرکوه یکی از منابع اصلی تأمین آب روستاهای استان یزد است.
کلام آخر درباره کوه های ایران که از جاذبه های گردشگری ایران محسوب می‌شوند
ما در این مقاله به معرفی و بررسی برخی از مرتفع‌ترین کوه های ایران و مشخصه‌های قابل ذکر دیگر آن‌ها پرداختیم. ایران شامل تعداد بسیار زیادی از کوه‌ها و قله‌های دیگر است که هر کدام جذابیت مخصوص به خود را دارند. برای مثال 3 تا از معروف‌ترین کوه های ایران زیر 4000 متر ارتفاع دارند ولی بد نیست از آن‌ها نیز نام ببریم: کوه زیبای سهند در تبریز با 3700 متر، قله جذاب الوند با ارتفاع 3500 متر در همدان و کوه چشم‌نواز بینالود با ارتفاع 3150 متری در میان نیشابور و مشهد، از جمله کوه های ایران هستند که دوست‌داران طبیعت و علاقه‌مندان به کوه‌نوردی، فارغ از این‌که به قله صعود کنند یا خیر، به آن‌ها سری می‌زنند.
آیا شما هم به کوه‌نوردی علاقه دارید؟ آیا تاکنون این‌کار را انجام داده‌اید؟ آیا تابه‌حال به قله‌ای صعود کرده‌اید؟ کدام‌یک از کوه‌هایی را که اکنون نام بردیم از نزدیک دیده‌اید؟ آیا به کوه دیگری در ایران رفته‌اید که در این مقاله از آن نام نبرده باشیم؟ شما می‌توانید نظرات و پیشنهادات خود را درباره کوه های ایران با ما و سایر خوانندگان فانیبو در میان بگذارید.
