حتما تا به‌حال راجع به تاثیرات حیرت‌انگیز موسیقی کلاسیک بر روح، روان و جسم انسان بسیار شنیده‌اید. شاید تصور کنید چنین موضوعی، تبلیغاتی دروغین بیش نیست اما باید بگویم تصور شما اشتباه است. دانشمندان در آزمایش‌ها و مطالعات علمی بسیاری از تاثیرات مثبت بی‌شمار موسیقی مطلع شده‌اند و بارها این نتایج را مورد پژوهش‌های دقیق قرار داده‌اند. اصلا بیایید راه دور نرویم، چه بسا پیش آمده که موقع عصبانیت یا استرس برای خود موسیقی ملایمی پخش کنید؛ مثلا یکی از نکتورن‌های شوپن، و بعد از چند دقیقه، دیگر اثری از حال ناخوشایند در خود نبینید. این گواه روشنی بر قوت اثر موسیقی کلاسیک بر مغز و فعل و انفعالات شیمیایی بدن است.
حالا خواه موسیقی سبک کلاسیک باشید خواه یک موسیقی بی کلام آرامبخش، در همه موارد تاثیرات مثبت آن بر انسان به‌وضوح احساس می‌شود. اگر جزو دسته‌ای هستید که به این موضوع دقت نکرده‌اید یا اصلا نسبت به آن بدبین هستید، در آخر مطلب قطعا نظرتان عوض خواهد شد.
موارد بسیاری از خاصیت موسیقی بر انسان و اثرگذاری آن می‌توان نام برد. مثلا استفاده از موسیقی برای تغییر حالات انسان است که اسناد تاریخی آن از سده‌های بسیار دور در دیوار نگاره‌ها، نقوش تزئینی-روایی و رسالات و منابع مکتوب موجود است. کمک گرفتن از موسیقی و سازهایی چون طبل و نقاره برای روحیه‌بخشی و به هیجان آوردن سربازان در جنگ، استفاده از سازها برای رقص در مراسم جشن و پایکوبی، لالایی‌های مادران برای آرام کردن فرزندانشان و همین اواخر که مادران باردار فهمیدند باید برای کودکشان موسیقی کلاسیک بتهوون و موتزارت پخش کنند تا کودک باهوش شود، همه از دیگر موارد قابل ذکر است.
گذشته از مثال‌هایی ساده و ملموس برای درک تاثیرات موسیقی بر انسان، در این مقاله قصد داریم محوریت موضوع را بر شناخت تاثیرات موسیقی کلاسیک، موسیقی مدرن کلاسیک و به‌طورکلی موسیقی کلاسیک به معنای عام کلمه، روی انسان و عملکرد مغز و روان او قرار دهیم.
موسیقی کلاسیک به چه نوعی از موسیقی گفته می‌شود؟
ابتدا باید بدانیم موسیقی کلاسیک چیست و به چه نوع اجرای موسیقی، موسیقی کلاسیک می‌گوییم و این‌که موسیقی سبک کلاسیک به چه دوره‌ای از تاریخ هنر موسیقی برمی‌گردد. موسیقی کلاسیک در اصطلاح عامیانه به موسیقی سنگین و هنری اروپایی اطلاق می‌شود.
وقتی از موسیقی کلاسیک حرف به میان می‌آید، با دیدگاهی تخصصی‌تر به موضوع می‌توان گفت در اصل گستره‌ای بیش از 5 قرن انواع مکتب‌ها و سبک‌های موسیقیایی در اروپا را مورد هدف قرار می‌دهیم، که هرکدام از این دوره‌ها شامل آهنگسازان خاص و شهرهای به‌خصوصی بوده است و در بین آن، شکل‌های اجرایی متنوع و متفاوتی می‌توان یافت: موسیقی کلاسیک بی کلام، اپرا و موسیقی مجلسی تعدادی از انواع اجرای موسیقی کلاسیک است. سبک‌هایی از جمله سبک موسیقی پرطمطراق و مجلل باروک، سبک کلاسیک و سبک رمانتیک که مبدع آن را بتهوون می‌دانند.
این گستره وسیع که برای موسیقی کلاسیک در نظر گرفته می‌شود از حوالی قرون وسطی و دوره رنسانس در اروپا آغاز می‌شود و تا اواسط قرن بیستم نیز ادامه می‌یابد. از مشهورترین آهنگسازان موسیقی کلاسیک بتهوون، موتزارت، ویوالدی، باخ و هندل را می‌توان نام برد.
برخی از آهنگسازان مانند بتهوون توانستند با ساختارشکنی سبکی نو در پی موسیقی سبک کلاسیک پدید بیاورند، برخی مانند موتزارت با شاخصه‌های خلاقانه به غنای هر چه بیشتر این سبک از موسیقی کمک کردند. آثار به‌جامانده از تمامی این آهنگسازان همچون گنجینه‌ای بی‌نظیر در تاریخ موسیقی اروپا می‌درخشد و امروزه دوستداران موسیقی سبک کلاسیک نوعی پیوند بین موسیقی مدرن و کلاسیک ایجاد کرده‌اند که از آن با نام موسیقی کلاسیک مدرن یاد می‌شود.
موسیقی کلاسیک و اثرگذاری مثبت آن بر انسان
پیش‌تر اشاره کردیم که محققان بسیاری در زمینه تاثیرگذاری موسیقی کلاسیک بر روی وضعیت جسمی و روانی انسان پژوهش کرده‌اند و نتایج علمی آنها در این زمینه نشان داده است که شنیدن موسیقی کلاسیک بی کلام حتی در حالتی که کارکردی شبیه صدای پس‌زمینه دارد و شما مشغول انجام کارهای روزمره خودتان هستید، می‌تواند به کاهش درد، افزایش آرامش و داشتن خوابی راحت کمک کند.
بیهوده نیست که مشاهیر موسیقی سبک کلاسیک را چنین ستوده‌اند و متخصصان اهل فن، هنوز که هنوز است راز و رمزهای جدیدی از شاهکارهای موسیقی سبک کلاسیک بیرون می‌کشند. در اینجا قصد داریم ده فایده باورنکردنی از شنیدن موسیقی کلاسیک را بر اساس شواهد و نتایج علمی پژوهشگران فهرست کنیم.
کاهش یافتن فشار خون
در رشته تحقیقاتی که در دانشگاه آکسفورد بر روی سبک‌های مختلف موسیقی از جمله رپ، پاپ، تکنو و موسیقی کلاسیک و تاثیرات آن بر فیزیک بدن انسان انجام شد؛ محققان متوجه شدند که موسیقی های کلاسیک و آثار آهنگسازان موسیقی کلاسیک بی کلام و انواع دیگر آن باعث کاهش فشار خون در انسان می‌شود. حال آن‌که بقیه سبک‌ها فشار خون افراد را دچار افزایش می‌کنند.
برای درک بهتر آثار موسیقیایی سبک کلاسیک به‌طور مثال موسیقی کلاسیک بتهوون را در نظر بگیرید؛ این قطعات دارای سرعتی آرام و ضرباهنگی بسیار باطمأنینه هستند و اجرای آنها توسط موزیسین‌ها و نوازندگان حرفه‌ای همیشه با لطافت و آرامشی مثال‌زدنی توامان است.
پس اگر می‌خواهید به سلامتی قلب خود کمک کنید، هر روز وقتی برای گوش دادن به موسیقی های کلاسیک بگذارید، مثلا نوکتورن شماره 8 شوپن را دانلود کنید و با صدای شگفت‌انگیز پیانو به یک حال خوب برسید. خودتان رفته‌رفته متوجه تاثیرات مثبت و توانایی بالای موسیقی کلاسیک در آرامش‌بخشی خواهید شد.
تقویت حافظه
طبق یک آزمایش علمی ثابت شد افرادی که به موسیقی کلاسیک موتزارت گوش می‌دهند، بخشی از فعالیت مغزی آنها افزایش می‌یابد و افزایش این امواج مغز در ارتباط مستقیم با توانایی حافظه مغز قرار دارد. اگر نیاز دارید متنی طولانی برای سخنرانی آماده و آن‌را حفظ کنید، یا برای ارائه درسی نیاز دارید مطلبی را در ذهن نگه دارید از اثر موسیقی کلاسیک بر مغز غافل نشوید، هرازگاهی قطعاتی از موسیقی سبک کلاسیک را گوش کنید. مثلا یکی از موومان‌های سمفونی چهار فصل ویوالدی را پخش کنید و به کارهایتان برسید و دیگر نگران بازدهی حافظه مغزتان نباشید.
بروز یافتن خلاقیت
هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند با یک‌بار شنیدن موسیقی کلاسیک خلاق شده است، اما می‌توانید مطمئن باشید که به‌وجود آوردن عادتی همچون گوش فرا دادن به موسیقی کلاسیک و شنیدن قطعاتی بی‌نظیر از آهنگسازانی چون موتزارت و باخ، می‌تواند ساختار مغزی شما را به سمتی سوق بدهد که بتوانید بسیار بیشتر از قبل خلاق باشید و در شرایط پیچیده خلاقیت بروز دهید.
ساختار خارق‌العاده آهنگسازان موسیقی کلاسیک می‌تواند به مغز شما کمک کند تا در حین برخورد با مسائل و مشکلات، ایده‌ای خلاقانه‌تر بیافریند و چیزهایی را ببیند که همه نمی‌توانند. پس از فرصت استفاده کنید و همین امروز یک پلی‌لیست کامل و متنوع از موسیقی کلاسیک بی کلام تهیه کنید. اگر روحیه پویا و سرزنده‌تری دارید، اپراهای موتزارت از جمله فلوت سحرآمیز را حتما در مجموعه شنیداری خود قرار دهید تا از ظرافت و لطافت‌های هنرمندانه بی‌شمار موسیقی موتزارت بهره‌مند شوید.
کاهش سطح استرس
استرس یکی از بیماری‌هایی است که امروزه متاسفانه تبدیل به امری عادی شده و گریبان اکثریت را گرفته است. اگر راه‌هایی ساده برای کنترل استرس بیاموزیم در اصل کلید سلامتی را یافته‌ایم و از دیگر بیماری‌ها در امان خواهیم بود. به گفته محققان ضربان قلب انسان هماهنگی کامل با ضرباهنگ موسیقی های کلاسیک دارد. پژوهش‌ها ثابت کرده است شنیدن موسیقی کلاسیک از استرس‌های دوران بارداری می‌کاهد.
اگر دچار استرس هستید یا در شرایطی اضطراب‌آور به سر می‌برید، نمونه‌هایی از موسیقی سبک کلاسیک مثلا سمفونی شماره 40 موتزارت یا سمفونی 7 بتهوون را گوش دهید. خواهید دید به‌سرعت، سطح استرس و اضطراب شما به‌طرز قابل‌توجهی کاهش می‌یابد و آرام می‌شوید.
افزایش قدرت مغز
حتما می‌دانید که مغز انسان همیشه و هر زمان در بالاترین سطح بازدهی و قدرت خود قرار ندارد. اما ثابت شده است که یک اثر موسیقی کلاسیک بر مغز انسان تاثیراتی باورنکردنی می‌گذارد. یکی از تاثیراتش این است که شنیدن موسیقی کلاسیک باعث افزایش قدرت و کارایی مغز می‌شود. محققان فرانسوی در یک مطالعه ثابت کردند دانش‌آموزان حاضر در جلسه سخنرانی که موسیقی های کلاسیک در آن پخش می‌شده، توانسته‌اند نمرات به‌مراتب بالاتری از بقیه دانش‌آموزان کسب کنند.
اگر راهکارهایی چنین ساده و دلپذیر برای افزایش قدرت مغز وجود دارد پس چرا نرویم سراغ کنسرتو ویولون در لامینور اثر اسطوره آهنگسازی موسیقی کلاسیک غرب یوهان سباستین باخ و آن را گوش ندهیم؟
مقابله با بیماری افسردگی
وقتی می‌توان به موسیقی کلاسیک گوش داد و از زیبایی‌های بی‌نظیر این هنر بهره برد چرا باید سراغ قرص و عوارض بی‌پایان بعد از مصرفش رفت؟ بله عجیب به‌نظر می‌رسد اما مطالعاتی در مکزیک توانسته اثبات کند که شنیدن منظم موسیقی سبک کلاسیک تاثیر خوبی بر کاهش علائم افسردگی و بهبود بیماری مالیخولیا دارد.
به‌عنوان یک پیشنهاد موسیقیایی دیگر به شما توصیه می‌کنیم رکوئیم آلمانی اثر یوهانس برامس آهنگساز بزرگ اروپایی را گوش بدهید.
راحت تر به خواب رفتن
اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که بعد از رفتن به تختخواب، به جای خوابیدن؛ بارها و بارها این طرف و آن طرف می‌شوید، بدن‌تان را راحت حس نمی‌کنید و بی‌قراری بدن و روان‌تان آخر شما را به دیدن قسمت جدید سریال مورد علاقه‌تان یا تماشای پست‌های دوستانتان در شبکه‌های اجتماعی می‌کشاند، وقت آن است که شنیدن موسیقی کلاسیک را جدی‌تر بگیرید.
اگر بدخواب می‌شوید یا اصولا عمل به خواب رفتن به دلایل مختلف برایتان دشوار است، در دسترس‌ترین و بهترین درمان را در پیش روی شما قرار می‌دهیم: گوش سپردن به یک قطعه موسیقی سبک کلاسیک مثلا شاهکار موتزارت: مس در دو مینور، که قطعا راهگشای شما خواهد بود.
کافی است 45 دقیقه قبل از رفتن به رختخواب، دقایقی را صرف شنیدن موسیقی های کلاسیک کنید. فقط فراموش نکنید که موسیقی را با صدای بلند پخش نکنید تا به گوش‌هایتان آسیب نرسد و صدای بلند آن باعث اختلال در آرامش ذهنی و روحی شما نشود.
تسکین یافتن درد
گاهی پیش می‌آید که برای تسکین سردرد خود راهی جز خوردن یک قرص مسکن دیگر پیدا نمی‌کنید اما این بار به پیشنهاد ما عمل کنید و به‌جای خوردن قرص، موسیقی کلاسیک گوش بدهید. مثلا یکی از کنسرتوهای ابواِ از باخ را پخش کنید. خواهید دید که درد شما را همچون قرص مسکن کاهش می‌دهد.
محققان در لندن طبق پژوهشی دریافتند بیمارانی که در بیمارستان موسیقی کلاسیک گوش می‌دهند به‌مراتب کمتر از بقیه نیاز به مسکن پیدا می‌کنند. قطعا این یکی از اعجاب‌آورترین تاثیرات موسیقی کلاسیک بر انسان است پس آن را دست کم نگیرید.
کمک به خوشحال‌تر شدن
آیا می‌دانستید شنیدن موسیقی کلاسیک می‌تواند باعث ایجاد حس شادی در شما شود؟ در مطالعاتی که سال 2013 انجام شد، محققان دریافتند موسیقی خاصیت حیرت‌انگیزی بر روی تغییر حالت روحی انسان دارد. موسیقی می‌تواند انسان را از وضعیت بدحالی خارج کند و حس و حال شادی، خوشحالی و سرزندگی به او ببخشد.
علت چنین اثربخشی از موسیقی این است که شنیدن موسیقی کلاسیک ارتباط مستقیم با میزان ترشح دوپامین هورمون شادی دارد و فعالیت مرکز لذت در مغز را بالا می‌برد. برای درک بهتر این موضوع می‌توانید یکی از کنسرتوهای فلوت موتزارت یا یک قطعه موسیقی کلاسیک مدرن را از فهرست خود پیدا کنید و آن‌را بشنوید. آیا سرزندگی و جریان حیات را در آن حس نمی‌کنید؟
بالا بردن کارایی
همه ما از روزمرگی و انجام کارهای تکراری خسته می‌شویم. ممکن است در محل کارمان آنقدر از روند تکراری کاری خود دل‌زده شویم که این دل‌زدگی تاثیر منفی بر عملکرد کاری و حرفه‌ای ما بگذارد. یکی از راه‌هایی که انجام مرتب آن می‌تواند کارهای تکراری و روزمره را برایتان با حسی خوشایند همراه کند و بخش زیادی از بار روانی آن‌را بکاهد، چیزی نیست جز شنیدن موسیقی کلاسیک.
در این موردِ ویژه، تحقیقات جالب و متفاوتی انجام شده است. یک پژوهش در دانشگاه مریلند نشان داده است که شنیدن موسیقی کلاسیک سبک باروک در اتاق مطالعه، روی افزایش دقت و عملکرد رادیولوژیست‌ها تاثیر بسزایی دارد. این آزمایش در نوع خود بی‌همتاست و نشان از اثر موسیقی کلاسیک بر مغز انسان و بهبود کارایی آن دارد.
سخن پایانی درباره موسیقی کلاسیک و فواید آن
شاید تمام فوایدی که گفته شد برایتان غیر قابل باور به‌نظر برسد. اما کافی است فقط چند بار آن‌را آزمایش کنید. کسی با این آزمایش، نمره ضریب هوشی خود را جابه‌جا نخواهد کرد اما در عوض با همین راهکار بسیار ساده و در دسترس خواهد توانست با بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات روزمره مقابله کرده و بر آنها غلبه کند. اگر یک ارائه مهم دارید، یا صرفا خوابتان می‌آید و برای به خواب رفتن مشکل دارید و فردا باید صبح زود بیدار باشید، حرف‌ها را به کناری گذاشته و دست به‌کار شوید.
لازم نیست نوازنده یا آهنگساز باشید تا فواید بی‌شمار موسیقی کلاسیک را درک کنید. در همین جایی که ایستاده‌اید تصمیم بگیرید فقط یک‌بار اقدام به شنیدن موسیقی سبک کلاسیک کنید و در ابتدای کار برای انتخاب قطعات سخت‌گیر نباشید. به‌زودی شنیدن موسیقی کلاسیک بی کلام و دیگر سبک‌های آن جزیی از عادات روزمره شما خواهد شد. یادتان نرود که موسیقی کلاسیک می‌تواند برای شما نقش قرص آرامبخش و یا یک نوشیدنی انرژی‌زا را داشته باشد تا بتوانید با روحیه‌ای شادتر، مغزی قوی‌تر، دیدگاهی خلاقانه‌تر و روانی آرام‌تر زندگی خود را پی بگیرید و از آن لذت کافی ببرید.
منبع: Takelessons
